Jedna z 30-tu dywizji piechoty okresu międzywojennego, sformowana 9 IV 1919 w Galicji (najpierw dwubatalionowe pułki), a chrzest bojowy przeszła 6 IX 1919. Jej dowództwo kilka lat później znalazło się w Zamościu. Składała się z 7 p.p. w Chełmie, 8 p.p. w Lublinie i 9 p.p. w Zamościu oraz 3 p.a.l. w Zamościu. Sztab mieścił się budynku nr 15. 3 DP wraz z 13 i 27 DP oraz Wołyńską BK tworzyły II Korpus.
Dowódcy: (w okresie przedzamojskim do 1920 gen. Leon Berbecki) 1921-26 płk Kazimierz Fabrycy, 1926-28 płk Stanisław Kwaśniewski, 1929-30 płk Stanisław Skwarczyński (wcześniej od 1926 d-ca piech.), 1931-35 płk Władysław Bortnowski, 1935-38 płk Bruno Olbrycht, 1938-39 płk Marian Turowski, 1939 (8-9 IX) płk Stanisław Tatar. Wszyscy potem zostali generałami. Czterech awansowało w Zamościu, jako pierwszy K. Fabrycy - 15 VIII 1924, a najdłużej dowodził dywizją w stopniu generała - 4 lata - W. Bortnowski (ponadto Kwaśniewski i Olbrycht). Czterej pierwsi zmarli na emigracji. W 1923-26 d-cą piechoty był popularny w Zamościu płk Władysław Bończa-Uzdowski.
Dywizja w przewrocie majowym stanęła po stronie Piłsudskiego w sile 6 batalionów. Po mobilizacji jej skład obok 3 pułków stanowiły:  dywizjon art. ciężkiej, bat. art. p-lot., baon saperów, kompanie - telefoniczna, kolarzy i ckm na taczankach oraz kawaleria dywizyjna. 1 IX 1939 dywizja znalazła się w grupie południowej (d-ca - gen. S. Skwarczyński) Armii "Prusy" (8 dywizji) dowodzonej przez Stefana Dąb-Biernackiego, wchodzącej w skład utworzonych w VI 1939 sił Odwodu Naczelnego Wodza. Do 6-go opuściła koszary koleją, udając się w rejon Skarżyska-Kamiennego.


 * Piłsudski w Zamościu - Gdy miałem pewność, że jest źle, to tam wysyłałem moją pewną 3. dywizję.
 
* W 1940 częściowo sformowano 3 DP we Francji, a w składzie 1 Armii WP znalazła się 3 Pomorska DP im. R. Traugutta sformowana w Sielcach rozkazem z 27 XII 1943 (obydwie z 7, 8 i 9 p.p.), która najcięższe walki stoczyła o Wał Pomorski (stąd później rozwinięta nazwa) od 1946 ze sztabem w Zamościu. W 1950 dowództwo 3 DP znalazło się w Lublinie.

 * Dywizje piechoty - 1 Wilno, 2 Kielce, 3 Zamość, 4 Toruń, 5 Lwów, 6 Kraków, 7 Częstochowa, 8 Modlin, 9 Siedlce, 10 Łódź ... 30 Kobryń
 * D-cą 3 DP z ramienia AK został gen. Adam Świtalski, który miał zająć się jej odtworzeniem na Zamojszczyźnie, co przyniosło mimo uzgodnień z gen. Świerczewskim i Rosjanami, mizerny efekt, a on sam wywieziony został do Moskwy.
 * Szefem sztabu 3 DP był prezydent USA D. Eisenhower, ...oczywiście dywizji amerykańskiej.