Czynne na świeżym powietrzu od maja do września. Pierwsza, bliżej nie zlokalizowana kawiarenka letnia istniała w poł. lat 30-tych przy ul. Kościuszki. 22 VII 1960 otworzyła podwoje kawiarenka "Letnia" przy Pl. Wolności (parasolki, lody, wkrótce muzyka do tańca). Jednocześnie konserwator zabytków nie wyraził zgody na otwarcie takiej samej kawiarenki na skwerku przy ul. Staszica. Po 6 latach "Letnią" zamieniono na kwiaciarnię. O innej kawiarence "Tęczowej" (park) - jak pisała w 1961 prasa - lepiej nie wspominać, chociaż to w urządzonej przy niej muszli 29 VII t.r. odbył się dzięki KP ZMS pierwszy koncert muzyki tanecznej.
14 VI 1966 w parku otwarto nową, sezonową "Letnią", później nazwaną "Parkową" (100 miejsc, w tym 40 taras, czynna do 19.30 ajentka Łypowa), w 1980 czynna w okresie V - IX, od 9.00 do 21.00
Stały się popularne dopiero w l. 90. Wcześniej bez powodzenia otwierano je przed "Ratuszową" (VIII 1976), "Hetmańską" (VI 1978, można sobie było wynieść piwo lub loda), "Herbaciarnią" (1980) i kawiarnią NOT (l. 80.). Pierwsze dwie powstały przed kawiarnią "Padwa" w 1991 (nr 23) i "Pod Arkadami" w 1992 (nr 25). Przed pierzeją południową ich liczba doszła do 6-ciu (także nr 19 - w 1994 "Royal" zrezygnował, 21, 27 i 29), ponadto 2 w zachodniej (nr 7 i 9) i 1 w północnej (nr 30) oraz przed Ratuszem (do 1995). W 1994 większość kawiarenek oprócz napojów i deserów były dania do jedzenia, przez pewien czas bilard, a jeden sezon przed ormiańskimi podcieniami funkcjonowała winiarnia (1996). W 1996 było 9 kawiarenek z 602 miejscami przy 133 małych i dużych stolikach, bądź ławach. Najwięcej, aż 5 przy ul. Staszica (największa pod nr 29 - 100 miejsc).
W sezonie 1999 były już w każdej pierzei. Latem 2000 w kawiarenkach przed pierzeją płd. było 95 stolików, zach. 62, płn. 13 i wsch. 34, łącznie już ponad 800 miejsc. Z czasem cywilizowano rynkowe ogródki, wycofując przypadkowe stoliki, parasolki, ogrodzenia, pojawiły się podesty, elementy estetyzujące roślinność, stylowe lampy. W ogródku Obsta i "Padwy" odbywają się okazjonalnie koncerty. Latem w soboty i niedzielę trudno znaleźć w którejkolwiek miejsce. W 2010 w Rynku Wielkim czynnych było 12 kawiarenek (w wyniku niefortunnego splotu okoliczności zabrakło "Zapiecka"), a łącznie na Starym Mieście ponad 20 takich miejsc na powietrzu.

 * Z felietonu o reportażu telewizyjnym - Usłyszeliśmy, że w Rynku funkcjonują stylowe kawiarenki, winiarnie. Pamiętam  w sierpniu jedliśmy ręki lody siedząc pod parasolami, które niepotrzebnie mokną w deszczu, bo winiarnia-kawiarnia, do której należą nie działa jeszcze kiedy to piszę. ("Tygodnik Zamojski" z 26 IX 1980)
 * Gdy trzy lata temu przed "Padwą" pojawiły się pierwsze stoliki z parasolami, wywołało to konsternację w ratuszu. Władze Zamościa zastanawiały się czy parasolki szpecą, czy też Rynek. Dziś trudno sobie wyobrazić Rynek Wielki bez parasoli. (A. Sternik, "Tygodnik Zamojski" z 17 VIII 1994)
 * Jeszcze przed rokiem ówczesny prezydent Zamościa nie mógł znaleźć zrozumienia dla pomysłu, aby w piękne, letnie dni kawiarnie Starego Miasta wyprowadzić na Rynek. Udało się to tym roku i nagle Starówka ożyła. Do późnej nocy na Rynku Wielkim jest gwarno, młodo, europejsko. ("Kronika Zamojszczyzny", wrzesień 1992).
 * Stoliki w 2000 - Rynek Wielki 2 - 16, Rynek Wielki 4 - 18, ul. Staszica 23 - 18, ul. Staszica 25 - 26, ul. Staszica 27 - 14, ul. Staszica 27 - 14, ul. Staszica 29 - 37, Rynek Wielki 5 - 24, Rynek Wielki 7 - 20, Rynek Wielki 7a - 18, ul. Ormiańska 30 - 13. ul. Staszica 23 - 18.
  * W 2006 konserwator nie zgodził się na ustawienie w Rynku ogródków zimowych - namiotu i igloo (bo element dysharmonizujący w przestrzeni Rynku).
 * W 2012 właściciele kawiarenek płacili za mkw 18 zł w Rynku Wielkim, 16 zł w Rynku Solnym od 1 V do 15 IX, w pozostałe dni bezpłatnie. Z  12 restauratorów prowadzących ogródki do Stow. Restauratorów z Rynku Wielkiego należało 10 (2012).
 * Parasole kawiarenkowe w VII 2022 - Rynek Wielki - strona połudn. - 8, 9, 9, 11, zach. - 6, 4, 9, 3, 12, 9, 4, półn. - 2, 7, wsch. - 2, 9, 6, 4, 9, łącznie 123. Ponadto w Rynku Solnym (11) i Rynku Wodnym (8), przy Bramie Lubelskiej 1, na dziedzińcu apartamentowca (4), przy Bazyliańskiej (4), .