W 1958 z inicjatywy I. Wapniarskiego zamojskiego Żyda zamieszkałego w Moskwie, nawiązano kontakt z Uljanowskiem (urodził się tam Lenin, a w Zamościu - jak motywowano urodziła się przyjaciółka Lenina R. Luksemburg). W 1964 padła propozycja nawiązania kontaktu z Sommerda (Erfurt, NRD). Niespełna dwa lata "współpracowano" z  Courcelles w Belgii. Z trochę więcej szczęścia mieliśmy do Monte Cassino we Włoszech. Od 2 poł. l. 70. utrzymywano kontakty na szczeblu wojew. pod partyjnym patronatem z Łuckiem i Tołbuchinem. Z Łuckiem, stolicą obwodu wołyńskiego, na Ukrainie (140 tys. mieszk., uniwersytet, teatr, dziennik) kontakty trwały od 1976, m.in. Dni Łucka (1976) i Dni Zamościa (1977, 1979). W Tołbuchinie, Bułgaria, oprócz delegacji w l. 80-tych, kontaktowała się głównie młodzież i harcerze. Po 1989 współpraca ustała.
8 IX 1984 na zaproszenie tamtejszych władz nasz prezydent i I sekretarz KM PZPR był w Prilepie (Macedonia), 14 VII 1985 delegacja stamtąd z przew. RN prof. Lazarowskim i dyr. Instytutu Badań Starosłowiańskiej Kultury dr Bożko, podpisała w Zamościu umowę o współpracy, ale rewanż "nie wyszedł" i w 1988 kontakty ustały.
Najdłuższą i najbardziej dojrzałą współpracę prowadzi Zamość ze Schwäbisch Hall w Niemczech. Jej początki sięgają roku 1978. Z końcem l. 80 pojawił się kierunek francuski. Z dwu miast w Normandii więcej kontaktów miał Zamość z Dieppe, z Montville współpracowała od 1989, przez kilka lat, głównie młodzież, początkowo PLSP, przez kilka lat trwała dwustronna wymiana grup.
W 2 poł. l. 90-tych nawiązano kontakty z włoską  Sabbionetą, angielskim Loughborough, z Żółkwią i Sumami na Ukrainie, a 2003 z  Bardejovem Kilka kontaktów nie doczekała się finału. Podczas wizyty w 1993 ambasador Albanii zaproponował współpracę z Berat (należy do najstarszych w tym kraju, na liście światowego dziedzictwa), nasze miasto miało przesłać list intencyjny. W 1994 wyszła propozycja z Tournai (Belgia) - tamtejsza RM uchwaliła chęć przystąpienia do porozumienia kulturalnego i zaprosiła na miejscowe święto w 1995.
W 1993-94 Zamość otrzymywał od ambasad propozycje współpracy z Neseber w Bułgarii (małe, ale znane historyczne miasto), Kotor w Serbii (Czarnogóra - zawiązane podczas konferencji UNESCO w 1993), Amtzell w Niemczech, Sarospatak w Węgier, a nawet Bandungu w Zairze (100 tys., w dżungli). Padły też propozycje nawiązania kontaktu z Nowogrodem w Rosji (250 tys. mieszk., ważne historycznie miasto). W 1995 gościł burmistrz Bevern (Saksonia, Niemcy), a w 2001 delegacja Jałty (rozmawiano o nawiązaniu współpracy), 2002 delegacja władz samorządowych z Estonii. W 2000 współpracę zaproponowała burmistrz francuskiego Epinal (gościła naszego prezydenta). Po paroletniej ciszy powrócono poszukiwania miast partnerskich W 2006-2007 rozmawiano, zapraszano takie miasta, jak Monte Cassino, Padwa, Chioggia, Cartagena, Lorca, Bergen oraz Trois-Rivieres (Kanada).
W 2013 konsul honorowy Bogumiłem Horchem (żona zamościanka) zawiązał współpracę z Fountain Hills (Arizona, USA) - 25 tys., jedna z najwyższych fontann (w 2016 uczniowie zamojscy tam, w 2017 amerykańscy w Zamościu, w 2018 8-osobowa delegacja u nas, z konsulem). 23 VIII 2019 podpisano w Zamościu umowę partnerską z chińskim miastem Ya'an.
W 2003 powstało Stowarzyszenie przyjaciół Miast Partnerskich Zamościa (prezes Marek Ciastoch, wiceprezes Witold Kornet, sekretarz Urszula Kawałko, skarbnik Małgorzata Gumulińska, później prezes Janusz Skowron, 50 czł.). Od 2013 Zamość rozwija m.in. współpracę w ramach grupy "7 towns" (Feltre - Włochy, Newbury - W. Brytania, Eeklo - Belgia, Braunfels - Niemcy, Bagnols-sur-Ceze - Francja, Carcaixent - Hiszpania, Kiskunfelegyhaza - Węgry).
W 2017 w ratuszu powstała "ściana przyjaźni" z wykonanymi techniką sgrafitta i fresku (M. Sęczawa) herbami 8 miast - Schwäbisch Hall, Żółkiew, Łucki, Loughborough, Sighisoara, Bardejov, Weimar, Fountain Hill (brak m.in. Sabbionety). W 2023 gościła delegacja Blois (dawna siedziba królewska, tam zm. "Marysieńka", 40 tys. mieszkańców) we Francji, i tam podpisano 11 X 2023 porozumienie o współpracy.


 * 3 X 1995 z inicjatywy Zamościa we Lwowie odbyła się sesja rad Lwowa, Zamościa i Schwäbisch Hall.
 * W 1996 w prasowej informacji jako miasta partnerskie wymieniano jeszcze Reims we Francji oraz Bolonię, Padwę, Bossano oraz Gulianova we Włoszech a także Lwów!
 * W 2008 na oficjalnej liście miast partnerskich znajdowały się Schwäbisch Hall, Loughborough, Bardejov, Żółkiew, w 2013 także Sighisoara i Weimar.