Nowy zakład mleczarski (Mleczarnia) otwarto 17 VIII 1973. Posiadał  zdolność przerobu 56 mln l. mleka. Dziennie opuszczało zakład 14 tys. l. mleka, 1 t. masła, 950 l śmietany, 1,2 t twarogu chudego i 305 tłustego, ponadto maślankę, kefir (21 II 1974). Przez pewien czas produkowano nawet krówki, a w 1977 twarożki smakowe, jogurty smakowe, serwowit - nie miały wówczas popytu. Jako pierwsza w kraju produkowała od 1982 laktozę (cukier mlekowy dla przem. farmaceutycznego). W 1975 OSM zatrudniała 270 osób, 1981 - 292, 1983 - 353, 1985 - 397 i była jednym z 6-7 największych zakładów przemysłowych w mieście, 1996 - 280. Tego roku zrzeszała 5,2 tys. członków, posiadała 6,7 tys. dostawców
W 1976 powołano Wojew. Spółdzielnię Mleczarską dotychczasową OSM przekształcono w Zakład Mleczarski z 4 zakładami terenowymi (Komarów, Szczebrzeszyn, Tarnogród i Zółkiewka). I-szym prezesem został Roman Skubisz, od 1978 Józef Wójcik. W 1981 przywrócono OSM oraz powołano Wojew. Związek Spółdzielni Mleczarskich (7 spółdzielni okręgowych). W 1987 OSM wyłamała się - jako pierwsza w kraju - z tych struktur i przekształciła w Zamojską Spółdzielnię Mleczarską. Skutkiem kolejnych reorganizacji stał się kilkuletni konflikt o majątek.
W 1996 przerabiano dziennie ok. 240 tys. l. (moc przerobowa 300 tys.), ok. 120 tys. skupując poza wojew. Produkowano 12 gat. serów żółtych (m.in. Zamojski, Salami, Edamski, Zamentaler, później również Edam Hetmański, Gouda, Roladę Ustrzycką, Liliput), jogurty (6 smaków), serki homog., maślanki, kefiry, twarogi, mleko (2, 2,5, 3,2%), masło, śmietanę (18 i 30%), masełko orzechowe (od 1995), sprzedawane na terenie całego kraju, m.in. też na Ukrainie (sery żółte). W 1997 przerobiono 5,8 mln litrów mleka. Wytwarzano rocznie 3,5 tys. t. serów twardych, z tego 30% "Zamojskiego" (technologia wywodzi się z Zamościa). Za ser Edamski, maślankę zamojską ZSM tytuł Polski Producent Żywności.
4 VII 1998 uruchomiono nowoczesną,  zautomatyzowaną linię technologiczną, prod. serów (przerób 120 tys. l., tylko 4 osoby obsługi) - produkowano doskonałej jakości sery typu holenderskiego i szwajcarsko-holenderskiego, tj. Gouda, Edamski, Morski, Puławski i Zamojski. Zakład zatrudniał ponad czterysta osób, miał 6 tys. czł. i 12 tys. dostawców mleka (1998). W 2001 dziennie przerabiano ok. 180 tys. l., tego roku miesięczny skup mleka wynosił 3,2 mln l. mleka (6 tys. dostawców) - wyprodukowano 7 mln l. mleka spożywczego, 730 tys. l śmietany, 650 t. masła, 2,8 t. serów żółtych i 1 tys. twarogów. Sery stanowiły 60% całości produkcji znanych w całej Polsce. W 2003 skupiono 39,7 mln l. mleka (71% w klasie extra), a wyprod. 3,9 mln l mleka, 0,75 mln l. śmietany, 0,4 mln l. napojów mlecznych, 500 t. masła, 800 t. twarogów, 2600 t. serów twardych.
W 1997-99 aż 5-krotnie wyróżniano w kraju mleko 2,5% (2 medale i 3 nagrody za jakość), także maślankę, ser Zamojski i Edamski. W 2001 na targach "Polagra" nagrody za mleko zamojskie i masło extra, uznanie zdobywała też maślanka, na targach "Mleko-Expo" (63 dostawców w PKiN) złote medale obok masła - pasteryzowane mleko "Zamojskie", a srebrny śmietana 18%, jak żaden inny producent (ZSM wystawiła 50 wyrobów).
W branży mleczarskiej Spółdzielnia w 1996-98 zajmowała 38, 19, 12 miejsce w Polsce. Wg "Home & Market" (firmy prywatne) w 1996 - 472 firmą w kraju, 1997 - 438 (20 wśród mleczarni, w regionie po Krasnymstawie i Kurowie), 1998 - 310 (pod względem dynamiki sprzedaży 13 miejsce  w kraju!). W 1999 (wg przychodów) wśród firm wojew. 59 m., inne dane nawet 30 m.). W 2001 zatrudniał ponad 300 osób, 6,6 czonków.
Prezesi: 1973-74 Jan Kietliński, 1974-75 Wiesław Woś, 1975-76 Roman Skubisz, 1976-77 Eugeniusz Czyżewski, 1977-78 Roman Tomaszewski, 1978-79 Jerzy Mrzyk, 1979-80 Stanisław Szopa, 1981-83 Zbigniew Węgrzynek, 1983-94 Tadeusz Mańkowski, 1994-2003 Ryszard Oszmaniec.
2 II 2004 mimo oporów przed połączeniem (z 60 przedstawicieli tylko 4 głosowało za połączeniem, nie bez racji, nieufnie podchodząc do obietnic rozwoju a zamojska spółdzielnia  wchłonięta została przez spółdzielnię w Krasnymstawie, stając się podporządkowanym jej zakładem produkcyjnym (kier. Elżbieta Piela, ob. Jacek Adamowicz). Zatrudniał 150 osób, w 2010 - 130. W 2006 produkowano tylko sery - zamojski, gouda, edamski i nowość krasdamer (5 t. dziennie - część eksportowano m.in. do Czech), śmietana w kartonach (2 t.),  zsiadłe mleko (5 t.), oraz po przerwie od 2005 twarogi (3 t.), których linię produkcję gruntownie zmodernizowano. Jako jeden z pierwszych, prekursorsko rozwiązał zakład problem zagospodarowania ubocznego produktu - serwatki, bogatej w białko i laktozę (do tej pory rolnikom na paszę). W 2007 uruchomiono nową proszkownię - jedna z najnowocześniejszych w Polsce (inwestycja 5 mln zł). Może przerobić dziennie 200 tys. l serwatki dziennie uzyskując z niej 10 t produktu - hit eksportowy, m.in. do Chin  (do lodów). W 2011 zaniechano produkcji w zamojskim zakładzie serów twardych, od XII 2013 ponownie powstaje w Zamościu Zamojski i Gouda (wyd. 5 t dziennie). 7 X 2020 uruchomioną linię produkcyjną cypryjskiego sera Halloumi.


 * Produkcja sprowadzanej zagranicy laktozy była ...nieopłacalna. W 1983 z 20.886 tys. l. serwatki ponad połowę kierowano do ścieków, 1/3 rozdawano prywatnie, 9% sprzedawano na paszę a tylko 6,5% do prod. laktozy!, wkrótce zaniechano jej wytwarzania. Później jeszcze zakupiono szwedzka linię do jej produkcji.
 * Oferta w 1995 - mleko - 2% butelka i folia, 2,5% kartonik, 3,2% butelka i folia; śmietana -  18% kubek 0,24 l, kartonik 0,25 i 0,5 l, butelka 0,5, 30% butelka 0,5 l; twarogi - półtłusty (bloki, formowany, rożki zwykłe i wędzone), serek homogenizowany zwykły i terminizowany w różnych smakach, twarożek wiejski; masło - stołowe, ekstra 250 i 150  g, masełko smakowe 100 g; napoje mleczne - kefir 1,5% kartonik 0,25  i konew, maślanka butelka 0,5 l i kartonik 0,3 i 9,25 l, jogurt kartonik 0,25 l. jogurt owocowy kubeczek 0,15 l; sery - zamojski, edamski, warmiński, pławski, łowicki, rolada ustrzycka, liliput, zamentaler.
 * 17 I 2002 pracowało ok. 300 prac., skupiono 100 tys. l mleka, a przerobiono 130 tys., 60% prod. stanowiły sery twarde, resztę galanteria mleczna.

 * W 2004 w zamojskim zakładzie produkowano tylko ser żółty i mleko. Zdaniem wiceprezesa z Krasnegostawu to wystarczało zamojskim klientom. Na pytanie dziennikarza czy nie warto się bardziej postarać, usłyszał - Nie dziennikarzom to oceniać. Pod Krasnostawskim szyldem wyroby z Zamościa miały podbijać Europę, obiecywano zmodernizować jak zakład jak w Lublinie. Obecnie w sklepach jest do kupienia ser zamojski i mleko, pakowane w niepraktyczne opakowania foliowe, takie, jakich w Krasnymstawie nie używa się już od kilku lat. (z "Kroniki Tygodnia", 2004)
 * W toczącym się na pocz. lat 90. konflikcie po jednej stronie stała zakładowa "Solidarność" nazywana przez przeciwników "grupą ormowsko-pezetpeerowską", po drugiej prezes, Rada Nadzorcza popierana przez chłopów, nazywana przez solidarnościowców "pokomunistyczną kliką". Prezesa, wcześniej bohatera, który przeciwstawił się centralnemu monopolowi , w 1990 chciano odwołać w referendum (tylko 5 głosów poparcia), przygotowano taczkę, natomiast kłonice wspierający prezesa chłopi (spółdzielnia dochodowa, dobrze płaciła za mleko). Z 184 czł. "Solidarności" walczącej z prezesem z czasem pozostało 134. Prezes z kolei też nie był im dłużny...