Poprzedzona została powołaniem 7 VI 1986 na Zamku Królewskim z inicjatywy Stowarzyszenia "Wisła" - "Odra"  Obywatelskiego Komitetu Akademii Zamojskiej, wstępnie przyjęto formę Wszechnicy Wychowania Obywatelskiego (wcześniej jako studium  oparte o telewizyjny NURT). 5 - 7 IX odbyło się seminarium z 6 referatami, poświęcone problematyce niemieckiej, co w zamojskiej prasie spuentowano - minęły trzy miesiące a już rozpoczęto pierwsze zajęcia. Docelowo w rocznicę powstania Akademii (1594) miało się odbyć otwarcie uczelni w odrestaurowanym historycznym gmachu.
26 II 1988 w URM, w obecności premiera Messnera ustanowiono na czas nieoznaczony  Fundację Akademii Zamojskiej, a 8 VII 1988 w sali sejmowej zaprzestał działalności OKAZ i wybrano władze Fundacji. Na jej czele stanęli: przewodniczący Rady Konsultacyjnej prof. Kazimierz Secomski oraz przewodniczący Zarządu Krzysztof Maksymiuk. Jej zadaniem miało być reaktywowanie Akademii Zamojskiej. Fundacja wyznaczyła trzy kierunki: wychowanie obywatelskie, badania regionalne i reaktywowanie Akademii. Powstała filia Fundacji w Łodzi (kolejne już nie), wielkie plany jednak dość szybko uległy zapomnieniu. O losie Fundacji przesądziły ostatecznie przemiany ustrojowe.
 * Skład OKAZ - przewodniczący - prof. K. Secomski - czł. Rady Państwa, przew. Stowarzyszenia "Wisła - Odra", zastępca Marian Wysocki - I sekretarz KW PZPR, sekretarz - Wiesław Huszcza, wśród 20 członków Komitetu 7 profesorów (m.in. rektor Uniwersytetu Szczecińskiego, b. rektor UMCS, przew. Narodowej Rady Kultury prof. Bohdan Suchodolski, wicemarszałek Sejmu Jerzy Ozdowski, prezes Radiokomitetu Janusz Roszkowski, red. Edmund Męclewski oraz związani z Zamościem T. Sawic (KC PZPR), dr B. Szyszka (prezes ZTPN), dr A. Tokarski (kurator), S. Binięda (wicewojewoda), M. Szubtarski (przew. RW PRON), ordynat Jan Zamoyski.
 * Skład Rady Konsultacyjnej FAZ: przewodniczący - prof. Kazimierz Secomski czł. Rady Państwa, przew. Rady "Stowarzyszenia "Wisła - Odra", zastępca - prof. Bohdan Suchodolski przewodniczący Narodowej Rady Kultury, sekretarz - Wiesław Huszcza sekretarz generalny Stowarzyszenia "Wisła - Odra", członkowie - Jan Bogusz dyr. Instytutu Badań Problemów Młodzieży, Maciej Mirowski, red. Edmund Męclewski przew. ZG Stowarzyszenia "Wisła - Odra", prof. Jerzy Ozdowski wicemarszałek Sejmu, Tadeusz Sawic kier. Wydziału KC PZPR, prof. Grzegorz Seidler b. rektor UMCS, poseł, dr Marian Wysocki I sekretarz KW PZPR, Jan Zamoyski prezes W-wskiego Koła Zamościan, prof. Kazimierz Jaskot rektor Uniwersytetu Szczecińskiego, Bolesław Didyk wojewoda zamojski, Eugeniusz Polakowski przewodniczący WRN.
 * Skład Zarządu FAZ: przewodniczący - Krzysztof Maksymiuk, poseł, zastępca - dr Bogdan Szyszka prezes ZTPN, sekretarz - Ryszard Będkowski dyr. Wojew. Stowarzyszenia "Wisła - Odra", członkowie - dr Andrzej Tokarski kurator oświaty i wychowania, Grzegorz Flor - przew. ZG ZSMP, Stanisław Grybuś kier. Wydz. Propagandy KW PZPR, Marian Szubtarski przew. Rady Wojew. PRON.
 * Już w pierwszym tygodniu fundusz Fundacji wyniósł 21 mln 250 tys. zł.  - 10 mln przekazał WRN, 10 mln Stowarzyszenie "Wisła - Odra", 0,5 mln ZG ZSMP, 0,5 ZK ZMW, 250 tys. RN ZSP.