Przywilejem lokacyjnym otrzymał Zamość na równi z większymi miastami 3 jarmarki:
zimowy - od św. Nawrócenia św. Pawła (25 I) - gł. ryby, związany z łuckim i lwowskim,
wiosenno-letni - od VI-tej niedzieli po Wielkanocy (między 3 V i 6 VI)
jesienny - na św. Marka (od 7 X).
Pierwsze odbyły się już w kilka lat po ogłoszeniu lokacji miasta. Zdobyły one szeroką sławę. Ściągali tu kupcy z wielu krajów, notowano kupców Konstantynopola, Cezarei (ob. Izrael), Londynu, Amsterdamu, Jassy. Jarmarki miały głównie charakter tranzytowy. Na pocz. XVII w. bywało tu po 400 kupców, przyprowadzano po 5 tys. wołów pędzonych z Podola, Mołdawii dalej na zachód, aż do Niemiec. Jeszcze w 1674 bywało po 150 kupców.
Przywileje królewskie przyznawały potem miastu następne jarmarki:
20 III 1600 (Zygmunt III) - jarmark rozpoczynający od św. Wiktoryna (5 IX) - ważny dla handlu wołami,
1646 (Władysław IV) - jarmark od św. Katarzyny (25 XI),
1689 (Jan III) - jarmark od św. Marcina (24 X) i zreorganizowano jarmark wiosenno-letni - przedłużony do 6 tygodni, przejmując jarmark lubelski,
1732 (August II) - jarmark na "Zielone Świątki" (V/VI).
Razem już było 7 jarmarków.
W Zamościu kupowano na Zachód woły, konie, sól, wyroby orientalne, do Krakowa towary tureckie, wosk, łój, futra. Z zachodu kupowano w Zamościu drogie sukna, m.in. holenderskie, płótno galanterię skórzaną, wyroby srebrne i metalowe. Handlowano winem z Węgier. Zamość był wśród 15 miast z którymi handlował Gdańsk, skąd docierały wina weneckie. Coraz większa ich liczba nie powstrzymała regresu tej formy handlu. W 1674 odnotowano 70 kupców polskich, 32 ormiańskich, 15 żydowskich oraz 21 Szkotów i Niemców.
Przy końcu XVIII w. cieszyły się jeszcze pewną popularnością, lecz wystarczały cztery jarmarki, a i tak zamiast 2 tygodni kończyły się po pierwszym dniu. Na pocz. XIX w. korzystano już tylko z 2 jarmarków. W 1821 wojsko eksmitowało jarmarki z twierdzy.
Po założeniu Nowej Osady, znowu odbywało się tam 6 jarmarków. Miały one już wyłącznie lokalne znaczenie, gromadząc głównie okolicznych włościan (obrotem ustępował nawet Turobinowi i Frampolowi). W poł. XIX w. notowano ok. 10 tys. zł obrotu, gdy w Łęcznej kilkaset tys. zł. W 1876 zmieniono terminy jarmarków na poniedziałek po św. Grzegorzu - 6 II, po Znalezieniu relikwii św. Jana - 8 III, po Wniebowstąpieniu, po św. Piotrze i Pawle ale 11 VII, po Narodzeniu NMP ale 20 IX i po św. Dymitrze - 7 XI.
Obowiązywały one jeszcze w 1918, jednakże z początkiem XX w. tradycje jarmarczne zaczęły upadać mimo, że w 1921 RM podniosła liczbę jarmarków do 12. Ok. 1940 były tylko dwa doroczne jarmarki przed świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocą. Od 1958 przez ok. 10 lat doroczne jarmarki na Nowym Rynku urządzał z rozmachem PZGS. Ostatni 29 VI - 7 VII 1978, z pokazem mody zorganizował WPHW.
25 IX 1989 na Rynku Wielkim odbył się Jarmark Hetmański (wędrowny), od 1995 jest to 3-dniowa impreza handlowo-rozrywkowa organizowana w 1 poł. czerwca. zob. Targi.
Obroty na jarmarkach zamojskich
przywieziono, sprzedano (rs)
1844 |
2858 |
1385 |
1856 |
10500 |
7500 |
1846 |
10000 |
7650 |
1858 |
18960 |
16570 |
1848 |
11300 |
10000 |
1860 |
80001 |
14200 |
1852 |
11000 |
3500 |
1862 |
35000 |
25000 |
1854 |
10000 |
450 |
1864 |
32000 |
22000 |
Dla porównania w 1864 obrót w Tarnogrodzie wyniósł 78000 rs.
* Jarmark od niem. Jahrmarkt - targ doroczny.
* Jarmark w Zamościu bardzo zły, mało kupców, bo nie chcą puszczać dla gęstego [morowego] powietrza, które się pokazują po wsiach bełskich. (z listu Katarzyny Zamoyskiej z 10 IX 1626)