W 1591 było w Zamościu 113 rzemieślników reprezentujących 28 zawodów (najwięcej szewców i kuśnierzy po 11, rzeźników 10, piekarzy i tkaczy 9, krawców 8). Popyt na towary wschodnie spowodował powstanie rzemiosł wytwarzających naśladujące je wyroby (hafciarze, siodlarze, miecznicy). W 1697 - 245, najwięcej było krawców 19, cieśli 14, bednarzy i kuśnierzy 13, piekarzy 12, garncarzy i tkaczy 11 (46 zawodów). Ich liczba rosła i w XVIII przekroczyła ćwierć tysiąca warsztatów, z największą na przestrzeni dziejów różnorodnością rzemiosł (1715 - 259 w 47 specjalnościach). W większości zrzeszeni byli w cechach rzemieślniczych (osobne hasło). W następstwie zarządzeń kolonizacyjnych przybyło wtedy 28 rzemieślników z zagranicy, głównie z Prus. Otrzymali też zgodę na uprawianie rzemiosł Żydzi (dotąd na "czarno" jako "partacze"), najczęściej będąc piekarzami, krawcami, kuśnierzami. W 1804 najwięcej było szewców 30, krawców 28, cieśli 20, murarzy 16, garbarzy 14, szmuklerzy 12, rymarzy 11, traczy 10, bednarzy i guzikarzy 9, stolarzy, tkaczy i piekarzy po 8. Na przełomie XVIII/XIX w. wśród ludności chrześcijańskiej głównym zajęciem było murarstwo, ciesielstwo, szewstwo i bednarstwo.
W czasach twierdzy liczba rzemieślników gwałtownie zmalała. Było ich niewielu ponad stu, znacznie zmniejszyła się też liczba uprawianych rzemiosł. W 1859 najwięcej było krawców (40 majstrów z czeladnikami), stolarzy (16), szewców (15), rzeźników i mularzy (12), piekarzy i kowali (10). W 1888 na powodzenie mógł liczyć tylko krawiec, blacharz i malarz pokojowy. Po kasacie twierdzy znowu przybywa rzemieślników. W 1928 było ich ponad 300, a co czwarty był krawcem.
W ciągu czterech wieków uprawiano ok. stu różnych rzemiosł, do najliczniejszych należeli zawsze piekarze, rzeźnicy, krawcy, szewcy, murarze, oraz kowale i ślusarze, cieśle i stolarze. Do pocz. XIX w. pracowało po kilkunastu kuśnierzy, a także nie rzadko po 6-7 złotników, których role przejęli później jubilerzy. W tym samym czasie następował upadek popularnego wcześniej garncarstwa, stelmarstwa, kołodziejstwa, szmuklerstwa, rymarstwa. W XVIII w. pojawili się w Zamościu zegarmistrze. Wśród rozlicznych rzemiosł spotykanych w Zamościu znajdujemy pasztetników, guzikarzy, perukarzy, pończoszników, siodlarzy, rusznikarzy (w 2 poł. XVIII w. Sebastian Stahl produkował broń o walorach artystycznych), mieczników zw. płatnerzami (pocz. XVIII w. aż 6), konwisarzy, puszkarzy, szabelników, igielników, druciarzy, strycharzy, grzebienników, mydlarzy, świecarzy, a także jak wynika z zestawień miedziorytników, ślusarzy i tokarzy artystycznych, introligatorów, a nawet muzyków.
W 1916 w strukturze mieszkańców miasta rzemieślnicy stanowili 33%. W IV 1918 powstał Związek Rzemieślników Chrześcijańskich i Żydowskich, którego patronem był ks. J. Dąbrowski. W 1925 wzmiankowane Towarzystwo Rzemieślnicze Chrześcijańskie (za prezesa A. Dragan i ks. J. Dąbrowski). Były też Stow. Rzemieślników Żydowskich "Samopomoc" nr 1 (ul. Grodzka) i nr 2 (Nowa Osada).
W IV 1928 powstało zrzeszenie różnych rzemieślników - organizacja, która dała początek obecnemu Cechowi Rzemiosł Różnych. Od 1929 czynna była Zawodowa Szkoła Dokształcająca (131 uczniów). W 1936 najwięcej było krawców 47 (oraz Polska Spółdzielnia Krawców), szewców (także kamaszników) 33, fryzjerów 29 i piekarzy 19, ponadto m.in. czapników 9, zegarmistrzów 6, rymarzy 5, kapeluszników i blacharzy po 4, szczotkarzy, 3, introligatorów i kuśnierzy po 2, powroźnik, malarz 1, ponadto pracownie mebli (2), mereszkowania, kołder, haftów, waliz. W l. 30. w Zamościu mieścił się Okręgowy Związek Rzemieślniczy. W 1937 działały organizacje rzemieślnicze: 
 - Związek Rzemieślników Chrześcijan (prezes Marchwieński, ul. Lwowska 28), 140 czł.,
 - Związek Zawodowy Majstrów Żydowskich (A. Szeps, ul. Bazyliańska 16), 205 czł.,
 - Związek Majstrów Szewskich Żydowskich (Ch. Zajdman, ul. Gęsia 1), 50 czł.
W 1948 Wojewoda powołał w Zamościu 10 okręgowych cechów: młynarzy, fryzjerów (obejmowały pow. zamojski, biłgorajski, hrubieszowski, tomaszowski), piekarzy, stolarzy, ślusarzy i blacharzy, budowlany (pow. zam., biłg., hrub.), oraz kowali i kotlarzy, wędliniarzy, szewców i cholewkarzy, krawców (tylko pow. zamojski). Okręgowy Związek Cechów (także dla pow. tomaszowskiego) mieścił się przy ul. Moranda 4.
W 1950 powstała Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa i 7 rzemieślniczych spółdz. pracy (osobne hasło: Spółdzielnie rzemieślnicze). Osobom ubiegającym się o otwarcie zakładu stawiono warunek wstąpienia do spółdzielni. Likwidowano istniejące zakłady ze względów gospodarczych i rozbudowy uspołecznionych usług. W 1954 Powiat. Rzemieślnicza Spółdzielnia Pracy Wielobranżowych Usług zatrudniała 65 osób. W 1957 powołano Cech Rzemiosł Różnych (osobne hasło). 1 I 1958 było 177 zakładów rzem.: 21 krawieckich, 19 szewskich, 17 ślusarskich, 13 fryzjerskich, 9 kowalskich, 7 instalatorskich elektr. W 1974 otwarto Dom Rzemiosła (ul. Ormiańska).
Zakłady rzemieślnicze: 1948 - 232 (608 osób), 1950 - 184, 1956 - 130 (35 uspołecznionych, 95 prywatnych, zatrudnionych odpowiednio 147 i 135), a w 1957 już 188, 1960 - 170 (297 osób), 1965 - 159 (314 - metalowe 37, mineralne 4, drzewne 37, skórzane 16, odzież.-włókiennicze 46, spożywcze 53, p..west 7, budowlane 61, różne 53), 1968 - 174, 1973 - 173, 1980 - 273 (prac. 392 i 49 uczniów) w tym 58 odzieżowych, 39 budowlanych, 20 instalacji elektrycznych, 17 spożywczych (z tych 2 wędliniarskie), 16 kowalsko-ślusarskich, 16 meblowo-tapicersko-stolarskich, 13 motoryzacyjnych, 12 fryzjersko-kosmetycznych, 12 wodno-kanalizacyjnych, 4 rtv, 3 blacharsko-dekarskich, 1985 - 389 (807 prac.), 1986 - 496 (691 prac.), 1988 - 639 (prac. 1037), z tego przemysłowych 345 (584), budowlanych 228 (360). Podatnicy: 1989 - 492, 1991 - 756. W 1995 cech skupiał 250 podmiotów.
Osobne hasła: Blacharze, Drzewne rzemiosła, Garncarstwo, Kamieniarze, Kowale, Krawcy, Kuśnierstwo, Murarze, Rzeźnicy i wędliniarze, Skórzane rzemiosła, Stolarze, Studniarze, Szewcy, Szklarze, Zduni, Zegarmistrze.


 * Za Vermontem (1902) - murarstwo obok ciesielstwa, szewstwa i bednarstwa gł. zajęcie chrześcijan (Żywicki Archit. neogotycka na Lubelszczyźnie...).
 * W Lubelskiej Izbie Rzemieślniczej z Zamościa w 1929  wśród 20 czł.  Wojciech Amroż,  wśród 20 z-ców Lejba Szporer mistrz stolarsko-ciesielski  (w 1931, 1933 skład nie zmieniony), w 1937 czł. Kiwa Cukierman rzeźnik (20-tu), z-ca Józef Luksemburg cholewkarz i Szmul Josef Szajt (12-tu).
 * Zakłady rzemieślnicze 1 VII 1958 - szewcy 19, krawcy męscy 18, ślusarze 15, stolarze 14, fotografowie 10, fryzjerzy męscy 10, kowale 9, instalatorzy elektr. 7, piekarze 6, zegarmistrze 5, instalatorzy wod-kan. 4, betoniarze 4, elektromechanicy 4, czapnicy 4, fryzjerzy damscy 4, malarze budowlani 3, blacharze 3, rymarze 3, szczotkarze 3, studniarze 2, mechanicy precyzyjni 2, radiomechanicy 2, cholewkarze 2, krawcy damscy 2, ciastkarze 2, karmelarze 2, murarz 1, kamieniarz 1, szklarz 1, kaflarz 1, brązownik/galwanizer 1, odlewnik 1, ślusarz samochod. 1, wulkanizator, kuśnierz 1, kapelusznik dam. 1, dziewiarz 1, lodziarz 1, rzeźnik 1, rzeźnik koński 1, powroźnik 1.

 * Na ostatni w wojew. lubelskim zjazd rzemiosła w 1972 delegowani zostali: Jerzy Dziuba, Edwin Jóźwina, Stanisław Kościelniak, Władysław Bortacki, Kazimiera Miziuła, Jerzy Cichoń, Ryszard Ładyński, a wyróżnieni: Piotr Bobeła, Edward Dudkowski, Czesław Kostecki, Maria Lewińska, Zdzisław Malec, Edmund Nowak, Stanisław Pachuta.
 * Na przełomie l. 70 i 80. przy ul. Ormiańskiej 10 znajdował się sklep "Wyroby rzemieślnicze" - m.in. kryształy, serwisy porcelanowe, żyrandole, kinkiety, talerze drewniane dekoracyjne, półki łazienkowe.