Jego początki sięgają 1906, gdy po raz pierwszy powstało w Zamościu Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (osobne hasło), reaktywowane jako oddział PTK dwukrotnie, w PTTK przekształcona w 1950. Do 1955 liczba członków nie przekraczała 90 osób (od 1952 koło zakładowe przy fabryce mebli, od 1954 przy Biurze Mierniczym). Oddział zorganizował 6 wycieczek (940) osób). Z inicjatywy Tadeusza Zaremby w 1953 doszło do otwarcia w dawnym kahale Domu Wycieczkowego o 100 miejscach. Zorganizowano m.in. Kolarski Rajd Pokoju (1954). W 1949-51 działały Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne przy obu liceach ogólnokształcących. Oddział z braku środków finansowych ograniczał swoją działalność.
Przełom nastąpił w 1956, gdy na czele stanęła Władysława Podobińska (osobne hasło). Oddział uzyskał samodzielność finansową i należał odtąd do najaktywniejszych na Lubelszczyźnie. Systematycznie przybywało członków (1948 - 29, 1956 - 201, 1966 - 566, 1969 - 519, 1975 - 1520, 1980 - 3009, 1995 - ok. 500). Powstały nowe koła terenowe, które z czasem usamodzielniają się (Biłgoraj, Hrubieszów, Tomaszów). Przybywa też kół zakładowych (1960 - 2, 1962 - 6, 1966 - 10, 1970 - 9, 1980 - 18, 1995 - 1), środowiskowych (odpowiednio: 2, 5, 11) i szkolnych (0, 2, 26). 30 I 1962 powstało Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego (osobne hasło). W 1962 otwarto również sklepik z pamiątkami (początkowo przy muzeum, następnie przy Domu Wycieczkowym, potem przy ul. Staszica 15 i ostatnio do 1995 w siedzibie oddziału).
Oprócz turystyki powszechnej, oddział organizuje szereg imprez turystyki kwalifikowanej, głównie rajdy po Roztoczu (1965 - 2 imprezy i 297 uczestników, 1975 - 13 i 1787, 1985 - 14 i 2866). Z inicjatywy oddziału wytyczono i oznakowano szereg szlaków (I-szy w 1957 - szlak "Szumów"). W 1956 utworzono 5 stacji turystycznych (w Zamościu 20 miejsc noclegowych). Dużą wagę przykładano zawsze do ochrony zabytków (w poł. l. 60. powołano komisję opieki nad zabytkami), współpracując z miejskimi i wojew. konserwatorami zabytków. Oddział organizował odczyty i wystawy o tematyce krajoznawczej. W I 1975 powstał Staromiejski Klub Turysty im. M. Pieszki (1975 - 18 1979 - 41 czł.), jego założycielem i prezesem był Marian Siegieńczuk (osobne hasło), organizował wypoczynek dla mieszkańców starówki i Podgrobla. 1 VII 1982 powołano Regionalną Pracownię Krajoznawczą (osobne hasło). Na Centralnym Zlocie Aktywu Krajoznawczego drużyna zamojska zajmowała II (1978) i I miejsce  (1987). Od 1982 siedziba PTTK mieści się w Kamienicy Turobińskiej (osobne hasło) poprzednio w ratuszu. I-szy Wojewódzki Zjazd odbył się 20 II 1977.
W 1988 oddział liczył 1739 członków w 8 kołach zakładowych, 4 środowiskowych, 1 terenowym i 1 klubie, a kadra oddziału to m.in. przewodnicy turystyki pieszej i kolarskiej (30 i 11), 95 przewodników, 22 instruktorów, 23 społecznych opiekunów przyrody, 15 strażników ochrony przyrody, 7 organizatorów turystyki. jedno z bardziej czynnych kół istniało przy Zakładach Miesnych "Kaktusy" (od 1964, przez 12 lat, do 1979  prezes Władysław Kowalski). Do 2000 zorganizowano 46 dorocznych rajdów nocnych, 31 "rydzów na patelni", 29 w "kaloszach", 26 "miłośników Roztocza".
W 1995 kadra programowa liczyła 205 osób. Tego roku PTTK oddał lokal pozostawiając sobie tylko jedno pomieszczenie na parterze, pozbył się księgozbioru, przestała istnieć RPK, z 5 autokarów pozostały dwa.  
Jako pierwsi w Zamościu Złote Honorowe Odznaki PTTK otrzymali: M. Pieszko (1956) i W. Podobińska (1960) - najwybitniejsi działacze w historii oddziału, natomiast odznaki Zasłużonego Działacza Turystyki: W. Podobińska (1967) i Tadeusz Sokołowski (1972). Do najbardziej zasłużonych działaczy zamojskiego PTTK należeli też: Bogumiła Chudoba, Jerzy Ciepliński, Ryszard Deryło, Jeremi Dragan, Wanda Grechuta, Barbara Herc, Władysław Kabat, Władysław Kozłowski, Lucjan Ksykiewicz, Stanisław Orłowski, Henryk Rosiński, Tadeusz Sański, Edward Słoniewski, Franciszek Smoter, Maria Stańko, Anna Wójtowicz i Bronisław Żywina.
Prezesi oddziału: Leon Mirza-Kryczyński (1934-35), H. Rosiński (1935-39), W. Kozłowski (1948-49), M. Pieszko (1950), Antoni Legieć (1951-52), Maria Kietlińska (1953-55), W. Podobińska (1956-61), Ernest Aurzecki (1962-63), B. Żywina (1963), Tadeusz Barabasz (1964-65), B. Chudoba (1966-71, 1975), S. Orłowski (1972-75), F. Smoter (1976-84), T. Twardowski (1985-88), Wiesław Parafiniuk (1989-92, Ryszard Deryło (1992-96), Jerzy Jurkiewicz (1996-98), Grzegorz Lasek (1998-2000), E. Słoniewski (od 2000).
Prezesi Zarządu Wojewódzkiego PTTK: S. Orłowski (1975-77 i 1981-89), Romuald Kolbe (1977-81) i Ryszard Malec (1989-90).