Nie będąc nigdy w Zamościu, troskliwie dopytywałem się o męża jakiego, który by znajomością dziejów miejsca tego, mógł dla mnie stać się przewodnikiem. Biedni atoli mieszkańcy nie byli uczeńsi od obywateli krasnostawskich, Żydzi zaś, zeszłego tylko pamiętali ordynata - pisał w 1816 J.U. Niemcewicz.
Początki zorganizowanego ruchu przewodnickiego łączą się z kursem zorganizowanym w III 1936, następne w 1938 (zorganizowało ZHP) i 1939. Kolejne kursy przewodnickie PTTK organizował od 1956 (co kilka lat). W 1960 było 17 przewodników (zweryfikowanych tylko 4), których uzupełniło 24 absolwentów nowego kursu. 8 XII 1961 powstało Koło Przewodników Turystycznych (prezes Ernest Aurzecki).
Przewodnicy: 1963 - 25, 1967 - 35, 1968 - 38, 1970 - 49, 1982 - 79, w tym angl. 1, niem. 1, ros. 3, 1986 - 67, 1988 - 95, w tym 4 z uprawnieniami do wycieczek zagranicznych (ros., niem., angl.), 1997 - 48 (po 2 wł. i angl., po 1 niem., ukr. i ros., brak fr.), 2005 - 86, lecz tylko kilkunastu czynnych, 2016 - 42.
W 1970 obsłużono 520 wycieczek, 1972 - 783 (35 tys. osób), 1974 - 932, 1986 - 27 tys. osób, 1987 - 1315 (w tym 66 zagranicznych), 2000 - ok. 600, 2005 - ok. 300 (wyłącznie PTTK). Najdłuższy, prawie 50-letni stażem zapisali się posiadają: Ewa Strumidło i Maria Jamroż, Danuta Książkiewicz, ponad 40-letnim stażem zapisali się Tadeusz Sokołowski, Franciszek Smoter, Stefan Tyburski, Bożena Kamaszyn-Gonciarz, Joanna Budzyńska, Andrzej Bober, Tomasz Kawałko. Do wyróżniających się należeli również Anna Wójtowicz, Stanisław Kisielewicz, Teresa Madej, Danuta Głazowska, Emilia Muzyka, Ryszard Łapa, Ewa Lisiecka. W 1988 Honorowymi Przewodnikami PTTK zostali: ordynat Jan Zamoyski, profesor Jerzy Kowalczyk i prezydent Eugeniusz Cybulski.
Po E. Aurzeckim, prezesami koła byli: Janina Szarko, Waldemar Bugaj, Kazimierz Kowalczyk, Maria Trybuła, Tadeusz Konrad Sokołowski (2-krotnie), Jerzy Ciepliński (2), Marek Dzioch, Ewa Strumidło, Stefan Tyburski, Edward Słoniewski (2), Andrzej Bober, Andrzej Bużantowicz, Teresa Madej (2), Tomasz Kawałko, Ryszard Łapa, Bożena Kamaszyn-Gontarz (3 kadencja), Maria Puźniak (2009-3013, Maria Rzeźniak (od 2013). Od 2013 Koło im. Róży i Jana Zamoyskich.
Koło Przewodników korzystało z pomieszczeń PTTK, po 2000 z samodzielnych, kolejno ul. Zamenhofa 5-7, Żeromskiego 11, Łukasińskiego 2a, Pereca 2.
Wśród ponad tysiąca zasłużonych przewodników PTTK (2022) są z Zamościa: Stefan Tyburski, Ryszard Łapa, Edward Słoniewski, Bożena Kamaszyn-Gonciarz, Ewa Strumidło, Danuta Książkiewicz, Edward Lipka.

 * W 35-tym Konkursie Krasomówczym dla przewodników w Golubiu przewodniczka Maria Jamroż zajęła V m.
 * W 2016 najdłuższy staż przewodnicki miała Ewa Strumidło oprowadziła 2344 wycieczki, 71.253 osoby, na co poświęciła 9910 godzin.