Na kartach Ogniem i mieczem i Potopu znajdujemy barwne epizody, których akcja rozgrywa się w Zamościu. Zamość czasów Marysieńki pojawia się w opowiadaniu Sienkiewicza Korynek (tom Dwie łąki, 1908). Goszcząc u przyjaciela w Grabowczyku zwiedził Zamość (1880) aby zapoznać się z topografią miejsc opisanych później w Trylogii (osobne hasło). Po jego śmierci 27 XI odprawiono w Kolegiacie uroczyste nabożeństwo żałobne (katafalk, castrum doloris, świerki) z udziałem komendantury i legionistów. Jego imieniem nazwano koło Polskiej Macierzy Szkolnej (1918), powstałą w poł. l. 20. ulicę, szkołę nr 2 (od 10 XII 1986 z tej okazji pamiątkowa tablica). W 1924 wyszedł numer "Ziemi Zamojskiej" poświęcony jego życiu i twórczości. W Zamościu przy współudziale biblioteki wojewódzkiej i UMCS organizowane były sienkiewiczowskie sesje naukowe (1983, 1986, 1988, 1992, 1996), m.in. z udziałem zagranicznych uczonych. W 2006 odbył się XIV ogólnop. zlot szkół sienkiewiczowskich (73 deleg.).
Pod koniec l. 70. w zamojskich PKZ pracował wnuk Henryka - Julian Sienkiewicz (etnograf), autor dokumentacji i artykułu na temat drewnianej zabudowy przedmieść Zamościa. Gościł w 1982 (nadanie imienia szkole) i 2006.