Stare miasta to nie tylko zabytkowa zabudowa a także osadzone w lokalnej tradycji miejsca nieprzerwanie z tą samą funkcją. W Zamościu takimi obiektami jest od początku ratusz, katedra, akademia, chociaż z krótszymi lub dłuższymi przerwami oraz obydwa, a niedługo trzy pozostałe kościoły. Takim miejscem jest też rynkowa apteka, którą tradycja łączy nieprzerwanie z XVII w.
Luka, jaką spowodowała zamiana miasta na twierdzę, sprawia że  dopiero w XX w. kształtują się instytucje, sklepy, lokale związane z tym samym miejscu do chwili obecnej i jest ich zaledwie kilka. Taką najstarszą firmą na Starym Mieście jest zakład fryzjerski w Domu Centralnym (w połowie teraz), nieprzerwanie czynny od 1912 roku! W 1921 ulokowano przy ul. Kościuszki, nadal tam istniejącą pocztę, w 1922 powstał sklep spożywczy P. Siwiłły (współcześnie PSS, róg ul. Bazyliańskiej i Grodzkiej), a w czasie wojny „Staromiejska” (ob. Piwiarnia”). Od 1948 istnieje cukiernia w Rynku Wielkim 12  i od 1950 księgarnia w Domu Centralnym.
W innych miejscach ale stale na Starym Mieście znajduje się od 1945 PLSP i od 1948 szkoła muzyczna, a od 1956, w trzecim jednak już miejscu, sklep "Veritas". Od 1946 istnieje też w różnych miejscach zakład szklarski Wagów.
Były też placówki o długim stażu nie przetrwałe do dzisiejszych czasów, jak „Centralka” 82 lata, "Stylowy" 68 lat, sklep nabiałowy w Rynku Solnym i w pobliżu zakład "Foto-Tęcza" po ok. 60,  „Ratuszowa” 44, sklep "Foto-Optyki" ok. 40, dom dziecka 38, cukiernia Ładyńskiego 34, po ponad 40 lat czynne były sklepiki Szubertowej, Malinowskiej i Wójtowicza, sporo też lat rzemieślnicy jak Kędra, Małaszowski, Kawałko.
Wszystkie inne dłużej istniejące placówki czas istnienia powiązany mają już z nową tradycją, regulowaną planem renowacji Starego Miasta, który narzucającym odgórnie funkcje użytkowe. Czas nie zweryfikował w Rynku Wielkim tylko nadal istniejących następujących placówek: sklep zielarski (1976), Lotto (1976), "Padwa" (1980), antykwariat (1981). Natomiast poza Rynkiem czynna jest - „Gromada” (1965), "Atlantis" (1969), kawiarnia „Renesans” (1971), „Fotografika” (1971), "Hetmańska" kontynuowana jako "Retro" (1972), „Orbis” (1973), księgarnia przy ul. Zamenhofa 9 (1976), Bar „Asia” (1979).
Nie zachował się sklep, względnie inna placówka, które licznie powstawały na pocz. lat 90. Innego rodzaju "lokatorami" staromiejskimi są instytucje, takie jak muzeum, urząd konserwatorski, galeria sztuki i PTTK. Tu też istnieje duża mobilność. Warto wymienić chociażby istniejące w przeszłości "Empik", Bibliotekę miejską i pedagogiczną, SD, PSL, PKZ, NOT, biuro planowania przestrzennego, sądy, bank rolny, archiwum, spółka cukrownicza, biura poselskie.