nagłówek

URSINUS JAN (ok.1562-1613) lekarz i filolog, uczony, jeden z pierwszych profesorów Akademii Zamojskiej, autor wartościowych publikacji

Andrzej Kedziora styczeń 16, 2013

Ur. we Lwowie, syn bednarza Niedźwiedzkiego (używał łacińskiej formy tego nazwiska, nazywany był także Ursynem). Wcześnie osierocony trafił pod opiekę Jakuba Myszkowskiego, następnie Szymona Szymonowica. Uczył się w szkole lwowskiej, potem w Akademii Krakowskiej, gdzie został bakałarzem (1587). Wrócił do Lwowa (uczył gramatyki), ponownie znalazł się na uniwersytecie w Krakowie (wykładał matematykę i astronomię). W 1593 został magistrem sztuki i doktorem filozofii, a za namową Szymonowica jeszcze tego roku w grudniu przybył do Akademii Zamojskiej, prawdopodobnie jako pierwszy z jej wykładowców.
Objął katedrę matematyki, wykładając także podstawy astronomii i geografii. W 1598-1603 na koszt Kanclerza odbył studia medyczne uwieńczone doktoratem w Padwie, pod kierunkiem trzech ówczesnych sław, m.in.  wybitnego anatoma i chirurga Fabrizia ab Aquapendente (Zamoyski upatrzył go też sobie - jako kogoś, komu mógłbym śmiało powierzyć moje zdrowie i życie, na zbliżającą starość). Po powrocie znakomicie wykształcony w chirurgii, anatomii i nauce lekarskiej w ogóle  otrzymał katedrę nauk przyrodniczych (tzw. fizyki) i medycyny. W Akademii pełnił funkcje pierwszego dziekana wydziału filozofii (1597), wicekanclerza (1598) i rektora (1606). Pod koniec życia przyjął święcenia. W 1610 został kanonikiem kolegiackim. Był wziętym lekarzem praktykiem, nadwornym medykiem Kanclerza, nauczycielem matematyki jego syna Tomasza.
Należał do czołowych przedstawicieli zamojskiego humanizmu. Utrzymywał kontakty z uczonymi (m.in. Fabrizio, słynny polski lekarz Sebastian Petrycy), posiadał szerokie zainteresowania naukowe. Pozostawił niewielki traktat De ossibus humanis (osobne hasło), pierwszy polski druk o anatomii. Wydał też zielnik (zaginął). W Chronologii medycznej z 1635 jego nazwisko znalazło się wśród największych lekarzy polskich wszystkich czasów. W głębi ducha pozostawał jednak filologiem i najbardziej znanym dziełem jest podręcznik gramatyki łacińskiej Methodicae grammaticae libri IV (Lwów 1592), który tylko w Zamościu miał aż 4 wydania (1619, 1640, 1651, 1698), a ostatnie ukazało się w 1759. Ten jasno wyłożony, nowatorski i długo używany, podręczny (ok. 500 stron w małym formacie) kurs łaciński zastąpił dopiero popularny "Alwar". Pozostawił pracę o filozofii Arystotelesa (w języku greckim). W Zamościu przygotowywał do druku dwie inne gramatyki łacińskie dla studentów (drukowane w 1594). Imponował erudycją, a szczególnie podkreślić trzeba jego wkład do szerzenia polskiego języka nauki. Był też niezłym wierszopisem, autorem panegiryku na cześć biskupa Jana Zamoyskiego (Zamość 1612). Swój księgozbiór (1494 tomów) zapisał Akademii, w której z zamiłowaniem i z żelazna wytrwałością pełnił obowiązki profesora, gruntownie i z zajęciem wykładał, poświęceniem naukom, prawością charakteru i uprzejmością zyskując powszechny szacunek. Zm. 1 lub 2 stycznia, pochowany został w podziemiach Kolegiaty.


 * Ursyna mego polecam jak najgoręcej. Bo chociaż słucha on pierwszych dzisiaj znakomitości w tej gałęzi wiedzy, której się poświęca, to przecież z większym zapałem da się pochłonąć studiom, jeśli przyłączy się do tego zachęta ze strony takiej powagi, jaką jest wasza Dostojność. Pragnę by z tego waszego najświetniejszego targowiska nauk powrócił bogaty w wiedzę, toteż chętnie przystaję, aby jeszcze jeden i drugi rok posiedział nad księgami i ukończył całkowity kurs czteroletni. (z listu Jana Zamoyskiego popierającego Ursinusa u profesora Herkulesa Saxoniusa)

Czytany 5094 razy Ostatnio zmieniany czwartek, 26 grudzień 2019 22:17

Kolejne artykuły

Liczby Zamościopedii

Hasła

 

Ilustracje

 

Rozwijana od dni

 

24981489

Wyświetleń