Niewielki, ceglany budynek (kazamata d. podwalni - osobne hasło) przyległy do nadszańca w pobliżu Bramy Lwowskiej Starej, z tablicą poświęconą Walerianowi Łukasińskiemu (osobne hasło). Nad wejściem widoczny ślad po napisie "Więzienie". W stulecie (1924) jego uwięzienia postanowiono odbudować "celę Łukasińskiego" - wg tradycji w ciągu rumowisk podwalni przy nadszańcu - i urządzić tam muzeum. Komitet Odbudowy Celi działał do 1931 (przew. C. Kuncewiczowa). Faktycznie więziony był w innym miejscu. Celę, wirydarz (z grobem nieznanego żołnierza) i prowadzącym wewnątrz chodnikiem (ulica była zbyt wąska) realizowano od lata 1927 wg proj. Tadeusza Zaremby.  Zgody na nowy budynek nie dał architekt powiatowy E. Kranz i ustąpił na polecenie Prezydenta Mościckiego (po roku opieczętował budowę). Zaprzestano budowy.
Odbudowana została w 1930 wg proj. Mariana Wtorzeckiego, od płd. z okazałą fasadą (zburzono 2 kazamaty), nadal z celą w wielkiej kazamacie, która okazała się przejazdem Bramy Lwowskiej Starej. W 1930 umieszczono w niej tablicę w rocznicę Powstania Listopadowego. W 1938 odbudowano ją, pozbywając się kolejnych kazamat podwalni. Pozostała, ostatnia już kazamata nosi odtąd miano Celi Łukasińskiego i na niej ostatecznie umieszczono tablicę. Później przechodziła różne losy (w 1944 trzymano w niej krowę). W 1999 Związek Żołnierzy AK urządził w Celi Izbę Pamięci W. Łukasińskiego.


 * W wyniku  wizytacji Konserwatora zabytków okręgu lubelskiego (17 X 1924) w sprawie "celi Łukasińskiego" - postanowiono zremontować walące się mury, a w odrestaurowanym więzieniu urządzić Muzeum Narodowe (M. Pieszko, "Ziemia Zamojska" 1924)
 * Są jeszcze uczniowie pamiętający lekcje prof. Rodzik, czy prof. Kuny, którzy twierdzili, że prawdziwy Polak powinien, przechodząc obok celi, zdejmować nakrycie głowy dla okazania czci bohaterowi. harcerze podczas świąt narodowych trzymali wartę honorową. (z listu czł. ŚZŻAK w Zamościu).